Innoveren doe je samen
01. WERKEN VANUIT TALENT
Een rommelzolder werd omgebouwd tot een inspirerende ruimte voor leerlingen én leerkrachten van basisschool De Kring in Alkmaar. Leerkracht en ict-coördinator Ronald van den Ende maakte met collega’s een ruimte waar techniek, expressie en moderne media samenkomen.
Door: Ronald van den Ende
Open potjes met verf, vijftien open pakken met behangerslijm en van alle pakken een beetje gebruikt, papier dat niet eens meer aantrekkelijk is voor zilvervisjes en last but not least… kunstwerken van kinderen uit 2005. Het klinkt misschien als de garage van een gemiddeld huishouden, maar dit was de zolder van basisschool De Kring, een monumentaal pand in het centrum van Alkmaar. Creatieve leerkrachten hebben daar hun klas laten verschillende expressie-opdrachten doen, maar er bleef dus ook een hoop liggen.
Nadat ik in 2018 bij De Kring kwam werken, werd ik in 2019 ict-coördinator. Ik wilde graag het ict-onderwijs binnen de school vernieuwen en een volgende, moderne stap te maken. In het begin wist ik niet zo goed waar te beginnen, want wat was er nodig en waar moest ik heen, ik wilde iets unieks. Een lokaal met alleen maar laptops of computers is niet meer van deze tijd.
Na veel brainstormen en nadenken kwam ik uit bij een ruimte waar moderne media, techniek én expressie een plaats zouden krijgen: de TAC Room (Talent, Activation & Creative). Een plek die kan verbinden tussen die disciplines, een plek waar kinderen én leerkrachten kunnen werken vanuit talent.
“Ik wist niet zo goed waar te beginnen: wat was er nodig en waar moest ik heen?”
De drie disciplines hebben we bewust gekozen. Vanuit deze disciplines kun je kinderen uitstekend laten samenwerken. Denk bijvoorbeeld aan het maken van een voorstelling. De kinderen met passie voor theater bedenken het spel, de ‘techniek-kinderen’ maken het decor en de kinderen die graag met moderne media werken kunnen perfect filmen en monteren of bijvoorbeeld digitaal de muziek maken. Samen maken ze er iets gaafs van.
Hervind de energie!
Ook voor collega’s is de interdisciplinaire aanpak op de zolder een uitkomst. Het kan tijd besparen en je energie geven door eens op een andere manier te werken. Als ik met mijn klas moet zingen, ben ik veel tijd kwijt aan de voorbereiding. Het kost mij energie en, eerlijk is eerlijk, zingen is niet mijn sterkste kant. Als ik het lekker bij programmeren kan houden, krijg ik juist energie, omdat het een talent is. Dankzij de nieuwe aanpak kan ik met een collega afspreken dat zij mijn klas muziek geeft en ik haar klas een programmeerles, na een tijd wisselen we om. Een nog mooiere stap is om samen te kijken waar de talenten van de kinderen liggen: de kinderen die muziek willen maken, gaan muziek maken en de andere kinderen gaan programmeren. Dit is uit te breiden tot drie groepen.
Terug naar de zolder. De cirkel van plannen, uitvoeren, evalueren en aanpassen hebben we meerdere malen doorlopen. Een proces dat eigenlijk nooit stopt en alleen maar groeit naarmate de ruimte vaker in gebruik genomen zal worden.
Na ruim drie jaar durf ik wel te zeggen dat het een succes is. De TAC Room is een ruimte waar zowel leerlingen als leerkrachten keihard werken aan hun eigen talent en in hun eigen tempo kunnen groeien. Samen nieuwe ontdekkingen doen, creëren en verwonderen, ongeacht hun achtergrond. Bouwen aan talent.
Talent in je team
Over talent gesproken, hoe zet je dat in binnen je onderwijs? Een vaste manier zal er niet zijn, helaas. Samen kijken naar de mogelijkheden en wat er al is, is volgens mij het belangrijkste. Welke talenten heb je in je team, wie wil er graag wat met de talenten doen?
Probeer in het begin eerst een uurtje van klas te ruilen. Daarmee kom je al een heel eind. Collega A kan een leuke tekenles organiseren, collega B gaat aan de slag met programmeren.
“Samen nieuwe ontdekkingen doen, creëren en verwonderen. De TAC Room is een succes.”
Ook maken wij bij De Kring graag en vaak gebruik van talenten van buitenaf. Een fotograaf, timmerman, kunstenaars, muzikanten en bijvoorbeeld professionals uit het bedrijfsleven. Allemaal vinden ze het ontzettend leuk om bij ons op de zolder te komen, omdat er van alles is en veel kan. Ze reageren enthousiast en komen graag terug.
Die eerst zo rommelige zolder is nu niet meer weg te denken uit ons onderwijs. De TAC Room zit elke dag vol leerlingen die bouwen aan hun talent. Binnen ons rooster hebben we plek gemaakt voor een leerkracht die graag workshops (twee keer onder schooltijd) geeft in zijn of haar talentgebied aan de bovenbouw.
De leerlingen zijn in de TAC Room druk bezig met mediteren, programmeren, tekenen, drama, dans, muziek en zelfs filosoferen. Iedere leerkracht doet waar zijn kracht ligt en weet de verdieping te zoeken met enthousiaste leerlingen als gevolg.
Check it out: op de website van de TAC Room vind je de laatste nieuwtjes over de voormalige rommelzolder en zijn enthousiaste gebruikers.
Ook een creatieve broedplaats?
Wil je ook een creatieve broedplaats oprichten in je school, zoals de TAC Room? Ik heb een gouden tip voor iedereen die enthousiast aan de slag gaat: durf! Durf te doen, durf het te laten mislukken, durf te vragen. Kijk om je heen en vraag bijvoorbeeld aan professionals uit het bedrijfsleven hoe zij het zouden aanpakken. Het enthousiasme vanuit het onderwijs werkt aanstekelijk. Geef organisaties de kans om zich aan je te verbinden. Kijk of er een match is en ga lekker aan de slag!
Een andere tip is om je bevindingen en ideeën te delen met je omgeving, zowel binnen als buiten de school. Leerkrachten, leerlingen, ouders en externe professionals kunnen meedenken en je helpen bij het vormgeven en uitwerken van je ambities. Zo creëer je een lokaal met een gouden randje.
Meer weten? Ronald van den Ende leidt een dialoogtafel tijdens het Onderwijs Innovatie Festival.
02. IN EEN FLITS GELEERD
- interview met Sofie van Heemskerk en Jamie de Vré
Met flitsbezoeken willen docenten Sofie Heemskerk en Jamie de Vré het gesprek over onderwijskwaliteit met collega’s op gang brengen. Docenten nemen vijf minuten bij elkaar een kijkje in de les en kunnen zo proeven van elkaars aanpak.
‘Elk jaar bespraken we in het team hoe nuttig collegiale lesbezoeken zouden zijn: kijken hoe de ander lesgeeft, ontdekken waar je zelf misschien nog iets kunt verbeteren. Een mooie vorm van informeel leren’, zegt Jamie de Vré, i-coach en docent bij ROC Amsterdam en Flevoland. Maar elk jaar kwam het er niet van, verzucht hij. Volle agenda’s, de waan van de dag, maar ook aarzeling bij collega’s. ‘Docenten hebben de klas vaak tot hun domein gemaakt. Daar hebben zij de touwtjes in handen’, zegt collega Sofie Heemskerk. ‘De deur openzetten voor een collega kan eng zijn.’
Samen keken Jamie en Sofie hoe ze uit deze patstelling konden raken. Inspiratie bood Three Minute Classroom Walk Through, een onderwijsklassieker over lesbezoeken uit 2004. In plaats van een bezoek een heel lesuur te laten duren spreken leraren af om slechts enkele minuten bij elkaar binnen te kijken. Ze beoordelen elkaar niet, maar delen na afloop indrukken en ideeën. Jamie: ‘Minder eng en veel eenvoudiger te organiseren.’
Sofie van Heemkerk en Jamie de Vré organiseren ultrakorte lesbezoeken.
Aan de slag
In het voorjaar van 2021 gingen Jamie en Sofie van start met een eigen variant: het flitsbezoek, een lesbezoek van vijf minuten en aangevuld met een ‘flitskaart’, een hulpmiddel voor de voorbereiding. Vooraf bepalen de docenten een tijdstip voor het bezoek en spreken ze af waar de bezoekende collega op zal letten: klassenmanagement, de interactie met studenten of de didactiek. Sofie: ‘Zo houd je als docent de controle. Dat draagt bij aan het gevoel van veiligheid: docenten bepalen zelf hoe kwetsbaar zij zich opstellen, wat ze aankunnen en waar ze misschien even mee willen wachten.’
Toen collega’s voor het eerst hoorden van de flitsbezoeken, waren ze verbaasd. Jamie: ‘Hoe kan een bezoek van vijf minuten nuttige inzichten opleveren, vroegen ze ons.’ Maar na enkele sessies sloeg de verbazing om naar enthousiasme.
Sofie: ‘Juist doordat je maar vijf minuten hebt, let je beter op. Je kijkt scherper naar wat er gebeurt, merkten ze al snel.’ Ook ervaren collega’s de flitsbezoeken vaak als een vorm van erkenning. ‘Je collega weet als geen ander hoe uitdagend sommige lessituaties kunnen zijn. Het is fijn als je collega ziet hoe jij je daar toch in staande weet te houden.’
“Flitsbezoeken zijn een vorm van erkenning: het is fijn als je collega ziet hoe jij je staande weet te houden”
De laagdrempelige flitsbezoeken kunnen een goede opstap vormen naar een diepgaander gesprek over onderwijskwaliteit, denken de twee. Jamie: ‘Met het flitsbezoek zet je de deur op een kier. Als het bevalt, kun je deze steeds wijder openzetten.’
Sofie: ‘Samen je onderwijs bespreken zou normaal moeten zijn. Maar we stellen ons als docenten vaak beschermend op. Door deelname aan de flitsbezoeken laat je elkaar zien dat je wel degelijk van en met elkaar wilt leren. Het mooie is dat je niet hetzelfde vak hoeft te geven om toch met elkaar een inhoudelijk gesprek over onderwijs te kunnen voeren: didactische inzichten zijn immers vakoverstijgend.’
Deel van de jaartaak
Een van de voorwaarden voor succesvolle flitsbezoeken is facilitering door het management en een veilige leercultuur. Sofie: ‘Bij ons is informeel leren opgenomen in de jaartaak. We hebben er dus uren voor.’
Ook heldere afspraken over de rol en inhoud van de flitsbezoeken zijn belangrijk, benadrukken de twee. Jamie: ‘Om een veilige leercultuur te creëren is het belangrijk dat iedereen weet dat je niet afgerekend kunt worden op wat er tijdens de flitsbezoek geobserveerd wordt. Wat jij en je collega bespreken, blijft in principe tussen jullie.’
Samen voorbereiden
Voorafgaand aan een flitsbezoektraject oefenen Jamie en Sofie met hun collega’s met het delen van indrukken en stellen van vragen. Sofie: ‘Docenten hebben door hun werk een kritische houding ontwikkeld. Dat is positief, maar een nadeel is dat ze daardoor soms extra gevoelig zijn voor vragen van collega’s. Al vraagt die collega alleen maar waarom een leerling zijn jas nog aanhad tijdens de les. Toch ervaart een docent zo’n vraag al snel als kritiek.’
Tijdens de oefeningen spelen Sofie en Jamie bepaalde scenario’s uit om collega’s bewuster te maken van hoe zo’n interactie kan ontstaan. Sofie: ‘Het doel is dat we elkaar vanuit een wederzijdse belangstelling benaderen. Daarvoor moet je soms je kritische stem wat dempen en jezelf meer openstellen voor nieuwe indrukken.’
Ook flitsbezoeken organiseren? Kom naar de workshop op 24 mei 2023 tijdens het Onderwijs Innovatie Festival.