Sterker leesonderwijs
01. MAAK MEER VAN JE LEESBELEID
Leesonderwijs ligt al jaren onder een vergrootglas. Dia Wesseling, adviseur Bibliotheek op school bij Probiblio wil met onderwijscollega’s kijken óf en hoe samenwerking tussen academische leerkrachten en leesconsulenten kan bijdragen aan een betere borging van het leesbeleid op school.
Door: Dia Wesseling
Anne en Sjioera zitten in de teamkamer van obs de Tweemaster. Samen bespreken ze hoe ze onderzoek naar effectief leesonderwijs kunnen delen met de directeur en de rest van het team. Anne is twee jaar geleden afgestudeerd aan de academische pabo; Sjioera heeft na haar studie Nederlands de master jeugdliteratuur gedaan en werkt nu als leesconsulent bij de bibliotheek.
De school en de bibliotheek werken nauw samen dankzij de Bibliotheek op school, een landelijk programma dat scholen ondersteunt bij de toegang tot een aantrekkelijke leescollectie en expertise-ontwikkeling van leerkrachten. Anne is de trekker van het leerteam begrijpend lezen en stelt haar directeur voor om Sjioera als expert aan te laten sluiten bij het leerteam om te komen tot een sterk leesbeleid…
Bibliotheek op school
Bibliotheken, scholen en gemeenten werken sinds 2012 structureel samen met het programma Bibliotheek op school aan taalontwikkeling, leesbevordering en digitale geletterdheid van kinderen. Het doel is een aantoonbare kwaliteitsverbetering van het leesonderwijs en de leescultuur in het onderwijs, naast het stimuleren van meer lezen, op school en thuis. De Bibliotheek op school is bewezen succesvol door monitoring, toegang tot een aansprekende collectie, doelgerichte activiteiten en vooral de inzet van de expertise van de leesconsulent van de bibliotheek.
Door de groei van de Bibliotheek op school – inmiddels landelijk op bijna 50% van de scholen – zijn er steeds meer leesconsulenten nodig. Leesconsulenten zijn experts in leesbevordering en helpen scholen hun leesonderwijs naar een hoger plan te tillen.
Waar voorheen nog veel hbo-opgeleide leerkrachten als leesconsulent instroomden, is het opvallend dat er steeds meer (jonge) academisch opgeleide leesconsulenten solliciteren en aangenomen worden in deze functie. Volgens de Bibliotheekmonitor Samenwerking PO 2020-2021 is inmiddels 10% van alle leesconsulenten in het basisonderwijs academisch opgeleid.
Academische leerkrachten onderbenut
Door de komst van academische pabo’s zijn er ook steeds meer academische leerkrachten. Samen met de leesconsulenten zijn zij de aangewezen professionals om het leesbeleid binnen scholen handen en voeten te geven, net als Anne en Sjioera.
Uit onderzoek van Bijlsman & Kirschner (2019) blijkt alleen dat leerkrachten met een universitair bachelor- of masterdiploma weliswaar graag een bijdrage leveren aan de ontwikkeling en verbetering van het onderwijs, maar dat hun vaardigheden en expertise nog weinig worden benut op scholen. Dit leidt zelfs vaak tot voortijdig vertrek uit het onderwijs. Van Kasteren & de Boer (2022) zien dat deze leerkrachten behoefte hebben aan brede inzet, professionalisering en kennisdeling.
Op naar intensievere samenwerking?
Hoewel het uitgangspunt van de Bibliotheek op school strategische en structurele samenwerking is tussen bibliotheken en scholen, lag de focus in de begintijd (versie 1.0) vaak op lesjes geven als een soort vakleerkracht. In de loop der jaren (versie 2.0) is het inzicht gekomen dat leesconsulenten zich beter meer als coach voor leerkrachten kunnen opstellen, zodat leerkrachten de werkvormen en kennis van de jeugdliteratuur in hun eigen gereedschapskist hebben èn gebruiken.
Het lijkt er echter op dat we nog een slag (versie 3.0) kunnen maken. Mogelijk valt de samenwerking tussen bibliotheken en scholen nog verder te intensiveren. Kunnen academische leerkrachten en leesconsulenten aanjagers zijn van deze innovatie?
“Onderbenutting van academische leerkrachten leidt vaak tot voortijdig vertrek uit het onderwijs”
Scholen hoeven de verantwoordelijkheid voor een kwaliteitsimpuls aan het leesonderwijs volgens de Kennistafel niet alleen te dragen. Zij kunnen samenwerken met gekwalificeerde partners, zoals onze leesconsulten, die werken vanuit wetenschappelijke kennis over leesontwikkeling en effectief leesonderwijs, en zo samen goed leesonderwijs realiseren.
Bronnen:
· Bijlsman, H. & Kirschner, P. (2019). Verscheidenheid in schoolteams als meerwaarde: Het benutten van academische leerkrachten in het PO.
· Kasteren, Y. van. & Boer, R. de (2022). De brede inzet van academische leerkrachten. Bevindingen en aanbevelingen voor het tegemoetkomen aan de behoeftes van academische leerkrachten in het basisonderwijs op het gebied van inzet, professionalisering en kennisdeling.
Tijdens het festival gaat Dia Wesseling met collega Stieneke Eising graag met onderwijsprofessionals in gesprek over de relatie tussen academische leerkrachten en leesconsulenten. Dit is ter voorbereiding van een pilot die in het schooljaar 2023/2024 in opdracht van Stichting Lezen plaatsvindt.
Deel je ideeën over effectieve samenwerking tussen collega’s als Anne en Sjioera en kijk samen hoe je de borging van het leesbeleid op school kunt verbeteren.
02. HOEZO, ‘PLEZIER IN LEZEN’?
Kilometers maken
Het woord ‘leesplezier’ valt vaak als er een gebrek aan is. Of als het onder druk staat. Dat is bij leerlingen als Heysem niet het geval.
Om te leren lezen moet je er ook aardigheid in hebben, benadrukken onderwijsexperts als Kees Broekhof al jaren (zie ook de informatieve downloads hieronder). Waarom is dat zo? Deels om de reden dat leren lezen gaat over kilometers maken: hoe meer je leest, hoe groter de kans dat je nieuwe woorden tegenkomt en je vocabulaire zich uitbreidt. Hoe groter de kans ook dat je steeds beter aanvoelt hoe zinnen zijn en teksten zijn opgebouwd en daardoor beter begrijpt waar een tekst over gaat. En wordt lezen niet leuker naarmate je beter begrijpt wat er in een tekst staat? Dubbel winst.
Af en toe moet je ook teksten lezen die je saai vindt, erkennen leraren soms hardop. Die hard werken zijn. En sommige kinderen moeten extra hard werken. Afwisseling met teksten die wél leuk zijn, die je zelf gekozen hebt, kan dan uitkomst bieden, weten veel leraren gelukkig. Zodat je niet blijft hangen in die zure smaak. Maar je weer gewoon kunt lezen, omdat het leuk is.
‘Een film zie je maar anderhalf uur, een boek lees je de hele week door’, aldus Heysem Ozciris.
03. AAN DE SLAG: DOWNLOADS OVER LEESBELEID
De Bibliotheek op school en Stichting Lezen hebben mooie brochures gepubliceerd boordevol handige aanwijzingen voor een sterk leesbeleid en een positieve leescultuur op school. Download hieronder de brochures en doe er je voordeel mee!
